Noord- en Midden Limburg

Noord- en Midden Limburg

Limburg (bron Kaarten en atlassen.nl)

Nadat ik Zuid-Limburg in mei al bezocht had, is nu de rest van deze mooie provincie aan de beurt.

Inhoud

• Beschrijving van het landschap van Noord- en Midden Limburg
• Dag 1: rondje Lottum
• Dag 2: Nationaal Park Maasduinen
• Dag 3: Nationaal Park De Groote Peel
• Dag 4: de Grindmaas en de Zandmaas bij Roermond
• Dag 5: Nationaal Park Meinweg en natuurgebied Brachterwald
• Dag 6: Rozen en Maas-meanders

Beschrijving van het landschap

Noord- en Midden Limburg heeft een zeer afwisselend landschap, grotendeels gevormd door water en wind. In het noordoosten uitgebreide rivierduinen, in het noordwesten hoogveengebieden, en overal is de invloed van de Maas zichtbaar als oude meanders, slingerend door het landschap. Het huidige stroombed van de rivier de Maas is ook zeer aantrekkelijk; mooie begroeide oevers en ideaal voor watersport.
Door zand- en grindwinning zijn veel meren ontstaan, vaak omzoomd door bossen. 
"nieuwe natuur"....
Aan de oostkant van de Maas zijn in het hoger gelegen landschap terrassen en kliffen herkenbaar, ingesleten in het oorspronkelijke plateau landschap door de Maas.

Dag 1: rondje Lottum

Vandaag ben ik met de auto naar Lottum gereden, een dorpje aan de Maas. Vandaar uit heb ik per fiets de omgeving verkend.
Ik logeer in het mooie tuinhuisje van mevrouw Buchebner.

mijn Vrienden op de Fiets verblijf in Lottum

rondje Lottum

De loop van de Maas is door de eeuwen heen nogal eens verlegd, voordat de mens de rivieroevers fixeerde in de huidige bedding. Oude meanders zijn in de loop der tijd dichtgegroeid en verveend, zoals in het natuurgebied Kaldenberg. Vervolgens ontstond een nat moerasbos en daarna door mensenhanden een gemengd bos. 

informatiepaneel Kaldenbroek

Ook in de "Schadelijke Bossen" is door de mens op voormalige woeste grond bos gepland, vooral om de mijnbouw van mooie rechte stammen te voorzien. 

informatiepaneel de "Schadelijke Bossen".

Dag 2: Nationaal Park Maasduinen

Ten oosten van de Maas tussen Venlo en Vennep ligt een langgerekt natuurgebied waar het heerlijk wandelen en fietsen is; Maasduinen. Dit rivierduin-landschap is in het geologische verleden ontstaan doordat rivierzand door de overwegend zuidwesten winden richting Duitsland is geblazen en daar is afgezet. De grond is niet voedselrijk, maar bossen groeien goed. Ook is bollenteelt mogelijk, net als op de zandgronden van de binnenduinrand aan de Noordzeekust.

N.P. Maasduinen van Venlo tot Gennep

pontje bij Arcen

veengebied bij het Westmeerven

uitzicht op het Reindersmeer

zandverstuiving bij Reindersmeer

bollenteelt op zandgrond bij Bergen (L)

heide bij Nieuw-Bergen

ruïne kasteel Bleijenbeek

de Maas bij Heijen

't Leukermeer

Dag 3: Nationaal Park De Groote Peel

Vandaag ben ik met de auto naar het bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer bij de Groote Peel gereden, buitencentrum "De Peelen". Eerst een wandeling in het veen gemaakt. De waterstand was nog steeds zeer laag. Veel verdroging.
Vervolgens de fiets gepakt en langs de Groote Peel gereden (erdoorheen fietsen mag niet, wandelen wel). Een mooi gebied, vergelijkbaar met de andere hoogveengebieden die ik in Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel heb gezien.
Vanuit de Groote Peel reed ik naar Mariapeel en Griendsveen. Erg mooi. Vervolgens ging de rit naar de Strabrechtse Heide, een prachtig natuurgebied. Helaas ook erg verdroogd.

rondje door Groote Peel, Mariapeel en de Strabrechtse Heide

"Gezegend is het volk dat zijn moer verbrandt", dichtte Vondel in de Hollandse Gouden Eeuw. Turf als welvaartsartikel? Niet voor iedereen.....

bezoekerscentrum "De Peelen" Staatsbosbeheer Groote Peel

Hoogveen bestaat uit een bovenlaag van levende planten, vooral veenmos, en daaronder een laag met afgestorven plantenresten, van soms wel 6 meter dik. Beter bekend als de brandstof turf. 
Vanaf de Middeleeuwen begon men het veen af te graven. Dat was zwaar werk en de betaling was niet goed. 
Daarna is het afgegraven gebied ontgonnen voor landbouw, aanleg van wegen en huizenbouw.

De ontwikkeling van veen kon ontstaan doordat het grondwater niet weg kon, bijvoorbeeld in laaggelegen komgebieden, of als er een ondoordringbare laag dieper in de bodem aanwezig is..

de ontwikkeling van laagveen en hoogveen (met mijn schaduw 😂)

veenmeer Meerbaansblaak bij het buitencentrum

In dit veenmeertje zijn door de lage waterstand oude boomstronken zichtbaar geworden.

veenontwikkeling in een veenmeertje

turf-afvoerkanaal Helenavaart bij Helenaveen

plattegrond Strabrechtse Heide

Schotse Hooglanders met tegenlicht

heidegebied in Strabrecht

waterpoel in de Strabrechtse Heide

Dag 4: de Grindmaas en de Zandmaas bij Roermond

Vandaag ben ik met de auto naar "het witte dorp" Thorn gereden. Vandaar uit heb ik een deel van de vele Maasplassen bekeken.
De Maas is een regenrivier met zijn oorsprong in Noord-Frankrijk; bij hoogwater vult het Maasdal zich en valt weer droog wanneer het water zich terugtrekt.
Als sinds de Middeleeuwen, toen door de bevolkingstoename ook de lager gelegen delen van Nederland bewoond gingen worden, is er discussie geweest over de beheersing van de waterstromen in Nederland door middel van dijkaanleg. Er waren twee kampen; het ene kamp wilde de vaargeul (tussen de zomerdijken) uitdiepen en de dijken verhogen; het andere kamp wilde de uiterwaarden verbreden en verdiepen.

opties vergroten bergingscapaciteit rivier (bron: Fred)

In bijgaand schema is weergegeven, wat de gevolgen van het rivierwater niveau zijn bij vergroten van de bergingscapaciteit van de uiterwaarden (verdiepen en/of verbreden) en het uitdiepen van de vaargeul, in tijden van extra watertoevoer. Beide in de zomer- en de wintersituatie.

Tot de dag van vandaag worden beide strategieën toegepast. De Maasplassen bij Roermond zijn een voorbeeld van kamp 2: "ruimte voor de rivier". De vele plassen dienen als waterberging en zijn ontstaan door zand- en grindwinning.

grindvoorkomens in Limburg (bron: Wikipedia)

De stroomsnelheid in de Maas is relatief hoog tot Roermond door het natuurlijk verval vanuit het hoger gelegen Zuid-Limburg en de Ardennen. In dat traject wordt voornamelijk grind afgezet (een door de rivier meegenomen erosieproduct vanuit de bovenloop van de Maas). In de benedenloop wordt de rivier trager en wordt vooral zand afgezet.
In principe dragen de Maasplassen dus bij aan de veiligheid tegen overstromingen. Het veiligheidsproject is gefinancierd door de opbrengsten uit de verkoop van zand en grind.

Maasplassen

het witte dorpje Thorn 

sluis in de Maas bij Linne (Lateraalkanaal)

De aanleg van dit Lateraal-kanaal en deze sluis maakte het mogelijk een grote bocht in de Maas (een meander) af te snijden en daarmee de snelheid van het vrachttransport per schip te verhogen.

kasteel bij Haelen

Dag 5: Nationaal Park Meinweg en natuurgebied Brachterwald

Vandaag heb ik opnieuw de auto gepakt om naar het "bezoekerscentrum" van Nationaal Park Meinweg te rijden, ten oosten van Roermond. Dit bezoekerscentrum was meer een winkeltje met een paar folders, net als meer en meer bij Staatsbosbeheer gebeurt. We halen onze info wel van het internet...
Meinweg, opgesloten tussen de riviertjes de Roer in het zuiden en de Swalm in het noorden, is een prachtig natuurgebied; een gemengd bos met veel onderbegroeiing en heesters. Heel lichtdoorlatend ook; niet zo'n bedompt dennenbos met de stammen zó dicht op elkaar dat het altijd donker is en niets op de bodem groeit.
De lokatie van Meinweg is de voormalige Beatrix kolenmijn. Nu helemaal niet meer te zien. Prachtig gedaan.
Aansluitend naar het noorden gefietst en de beek Swalm gekruist. Deze beek stroomt van Duitsland naar het westen en mondt uit in de Maas. In het Brachterwald is een merengebied ontstaan door deze beek. Heel mooi om daar te wandelen en te fietsen, hoewel dit natuurgebied een voormalig militair oefenterrein is. Ook hier zijn op een paar bunkers na alle resten opgeruimd. 

hoogteprofiel Maaskliffen tussen Roermond en Venlo

Beide natuurgebieden tussen Roermond en Venlo zijn in feite kliffen en terrassen, uitgesleten door de Maas in het geologische verleden toen de Maas trapsgewijs een stroomgeul uitschuurde in het oorspronkelijke plateau landschap, op weg naar de Noordzee.

rondje Meinweg en Brachterwald

de bossen van Meinweg

de meren van rivier de Swalm

voormalig militair oefenterrein Brachterwald

Dag 6: rozen en Maas-meanders

Het dorpje Lottum, waar ik logeer, staat bekend om de rozenteelt. Kennelijk wordt 70% van de rozenplanten in Nederland hier geproduceerd. Om dat te promoten is een speciale rozen-fietstocht uitgezet langs de vele kwekerijen, die ik vandaag ter afsluiting heb gereden.

de "rozenroute" van Lottum

oude boerderij in Lottum

een koe belemmert de waterafvoer van de Molenbeek naar de Maas

rozenkwekerij

landgoed Kaldenbroek

een veld vol "Afrikaantjes"

Kaldenbroek en Schuitwater zijn vroegere Maasarmen, waarvan er meerdere in deze regio te vinden zijn. Deze Maasarmen zijn op een landkaart nog steeds vrij eenvoudig te herkennen. Het zijn licht gebogen laagtes in het terrein.

Schuitwater, een voormalige Maasarm

Ze zijn in een ver verleden ontstaan als meanders van de Maas. Deze rivier was in die tijd niet door de mens vastgelegd. Het Maaswater schuurde daarom in de loop der eeuwen wel eens een nieuwe bedding uit. Hierdoor verlandden oude beddingen die door de rivier werden verlaten, en vormden langgerekte meren. Deze meren waren ondiep en rijk aan voedingsstoffen. 
Al snel groeiden er allerlei waterplanten en zette het proces van verlanding in. Het open water veranderde in moeras en het moeras in moerasbos. Het plantenmateriaal van dode planten, dat eeuwenlang in het water verdween, werd de bodem waarin nieuwe planten wortelden. Tevens kwam geleidelijk veengroei op gang. 
Op deze wijze ontstonden veengebieden op de zanderige Maasterrassen.

oude Maas-meander, nu dichtgegroeid

Schuitwater