Flevoland - door de mens gemaakt

Inhoud

Beschrijving van het landschap
Dag 1: Oostvaardersplassen (Zuidelijk Flevoland)
Dag 2: Noordoostpolder (met Urk en Schokland)
Dag 3: rondje door Zuidelijk Flevoland
Dag 4: Oostelijk Flevoland

Beschrijving van het landschap

huidige situatie Flevoland (bron: Wikipedia)

Flevoland is een provincie in het midden van Nederland. Het is de jongste van de twaalf provincies en bestaat uit de Noordoostpolder en de Flevopolder, beide ontstaan door drooglegging van delen van de voormalige Zuiderzee, met daarbinnen de voormalige eilanden Urk en Schokland.

Flevoland is echter niet altijd land geweest.... Zo'n 2500 jaar geleden was dit gebied net als grote delen van Zeeland, Noord-, Zuid-Holland en Friesland een waddengebied met uitgestrekte (hoog)veen gebieden. Dit waddengebied liep door tot in Denemarken.

Nederland 2500 jaar geleden (bron Wikipedia)

Door de stijging van het zeewater, een proces dat begonnen was na de laatste IJstijd, maar ook door de eerste pogingen van de mens om de hogere delen van de veengebieden te ontginnen, ontstond langzamerhand een uitgestrekt binnenmeer.

Nederland 800 jaar geleden (bron Wikipedia)

Dit binnenmeer kreeg uiteindelijk verbinding met de zee, en door getijdenwerking, maar vooral bij stormvloeden werd steeds meer veen weggeslagen tot de Zuiderzee de vorm had gekregen, zoals wij die thans kennen.

Begin vorige eeuw ontstond steeds meer behoefte aan veiligheid en landbouwgrond. Later ontstond ook meer behoefte aan stadsuitbreiding. Er waren al honderden jaren plannen ontwikkeld om de Zuiderzee droog te leggen, maar de technologie ontbrak en de vissers waren tegen. De grote stormvloed van 1916 gaf de doorslag. Grote delen van Nederland stonden onder water.
Men is toen stapsgewijs overgegaan tot uitvoering van een reeds bestaand plan van ir. Lely.

Plan Lely (bron: Wikipedia)

Enkele jaartallen:
1930 inpoldering Wieringermeer (onderdeel van Noord-Holland)
1932 afronding Afsluitdijk
1942 Noordoostpolder (grootste stad Emmeloord)
1957 Oostelijk Flevoland (grootste stad Lelystad)
1968 Zuidelijk Flevoland (grootste stad Almere)

In eerste instantie koos men voor inpoldering vanuit het vasteland, zoals bij de Wieringermeer en de Noordoostpolder. Later is door veranderend inzicht gekozen voor randmeren tussen oud- en nieuw land, om de visserij en de opkomende recreatie tegemoet te komen. Het Markermeer is er nooit gekomen. Hier was veel weerstand tegen. We hebben nu wel sinds kort de Marker Wadden.

Fietsen door Flevoland is dus fietsen over voormalige zeebodem, een bijzondere beleving.

Dag 1: Oostvaarders Plassen (Zuidelijk Flevoland)

De Oostvaardersplassen hadden eigenlijk niet mogen bestaan. Het laaggelegen gebied was echter door kwelwater moeilijk droog te leggen en uiteindelijk heeft men besloten om dit gebied "aan de natuur terug te geven". Het spontaan ontstane natuurgebied heeft intussen internationale betekenis, o.a. als vogelreservaat.

Oostvaarders Plassen (bron: Digitale Etalages)

Behalve vogels zijn er veel grote grazers in dit gebied, zoals Konik paarden, Hekrunderen en veel herten. Deze dieren zijn grotendeels door Staatsbosbeheer uitgezet en hebben zich met succes vermeerderd, met als doel door begrazing de vegetatie laag te houden, ten dienste van de weidevogels. Dat is te goed gelukt. In de winters is er te weinig voedsel voor deze grazers, waardoor er veel afsterven. Dat geeft maatschappelijke onrust, omdat de Overheid ervoor gekozen heeft om niet bij te voederen maar af te schieten (populatie beheer). Maar tot voor kort mocht het vlees om onduidelijke redenen niet verkocht worden voor menselijke consumptie. Dat gaf nog meer onrust.
Ik besloot in het voorjaar van 2018 een kijkje te nemen met de fiets in en om dit gebied.

rondje Oostvaarders Plassen

grazers achter de hekken

Helaas waren de fietspaden door het natuurgebied afgesloten. Ik ga in het najaar nog eens kijken hoe het wild er aan toe is.

Dag 2: Noordoostpolder

De Noordoostpolder is de oudste inpoldering van Flevoland. Echter in de toenmalige Zuiderzee lagen op het moment van droogleggen twee eilanden; Urk en Schokland.

eilanden Urk en Schokland (bron: portaal Emmeloord)

Ik ga eens een rondje fietsen in de polder om te kijken of ik die eilanden nog kan herkennen in het huidige landschap van de polder.

rondje Noordoostpolder

sluis bij Urk; afwatering boezem Urkervaart in IJsselmeer

zicht op IJsselmeer vanaf de Zuidermeerdijk

skyline van Schokland

Het voormalige eiland Urk is niet echt meer herkenbaar; het is geïntegreerd in het landschap. Maar tijdens het fietsen richting Urk merk je wel dat je een paar meter stijgt.
Schokland is als voormalig eiland duidelijk te herkennen in het landschap. Daar is bewust naar gestreefd door een bomensingel rond het iets hoger gelegen gebied te plaatsen. Schokland is opgenomen in de Unesco-wereld erfgoedlijst en niet voor niets: het is een pareltje. Een totaal ander landschap, intiem, in een omgeving van strakke lijnen en grootschalige infrastructuur van de rest van de Noordoostpolder, die grotendeels op de tekentafel van Rijkswaterstaat is ontworpen.

informatiepaneel vuurtorens voormalige eiland

detail informatiepaneel

fundament zuidelijke vuurtoren

noordelijke vuurtoren

de strakke grootschalige polder

zicht over het Zwarte Meer, met aan de horizon Kamper Eiland

Voorstersluis, uitwatering Noordoostpolder bij Vollenhove

uitzicht bij Noordermeerdijk over IJsselmeer richting Gaasterland (Friesland)

Dag 3: Rondje door Zuidelijk Flevoland

Zuidelijk Flevoland, dat drooggelegd werd in 1968, wordt door de Knardijk gescheiden van Oostelijk Flevoland (1957). De eerste 10 jaar was de Knardijk de begrenzing van de droogmakerij Oostelijk Flevoland. Nu ligt de Knardijk als waker dwars door de polder. Mocht een dijk doorbreken, dan stroomt niet de hele polder onder water....
Zuidelijk Flevoland is 50 jaar oud en de bossen zijn volwassen geworden! Een rondje door de polder kan bijna onafgebroken door de bossen en natuurgebieden. Zo heb ik de volgende gebieden kunnen verbinden: Almere Hout, Oostvaardersplassen, Hollandse Hout, Knardijk, Knarbos, Horsterwold, Hulksteinse Bos, Eemmeerdijk en Almere Hout opnieuw. Een prachtige herfsttocht.